ابوالقاسم غفاری
ابوالقاسم غفاری
ابوالقاسم غفاری روز ۲۵خرداد سال ۱۲۸۵ هجری شمسی در محله سرچشمه تهران به دنیا آمد. پدرش «میرزا حسین‌خان غفاری»، دبیر ارشد اداره کارگزینی وزارت عدلیه (دادگستری) بود.او از نخستین دانش‌آموختگان ایرانی است که چندین‌دهه قبل و در آغاز دوران شکوفایی و رشد علوم جدید، به ناسا و دیگر مراکز علمی و پژوهشی پیشتاز دنیا راه یافت و با عملکرد تحسین‌برانگیز خود، راه را برای ورود خیل گسترده‌ای از محققان و دانشمندان ایرانی در اینگونه مراکز گشود تا هر کدام بتوانند نقش ستودنی خود را در گسترش مرزهای دانش بشری ایفا کنند.وی یکی از استادان ایرانی پیشکسوت در زمینه ریاضیات، فیزیک و صنایع فضایی به شمار می‌رود که با وجود عرضه دستاوردهای بسیار درخشان در حوزه علوم، به دلیل روحیات و خلقیات ویژه خود (از جمله دوری از رسانه‌ها و خودداری از تشریح دستاوردهای خود)، همچنان نزد جوانان ایرانی ناشناخته مانده است.
خواندن و نوشتن را نزد یک روحانی آموخت و بعدها که مدرسه ابتدایی «اشراف» تاسیس شد، در این دبستان به تحصیل ادامه داد. وی تحصیلات در دارالفنون را به‌طور جهشی تمام کرد (دو کلاس را در یک سال می‌خواند) و در تابستان ۱۳۰۷خورشیدی موفق به اخذ دیپلم متوسطه شد. ریاضی را نزد مرحوم «محسن هشترودی» که از دیپلمه‌های سابق دارالفنون بود، خواند و از همان سال‌ها با شادروان «هشترودی» آشنا شد و سال‌ها افتخار دوستی و همکاری با او را داشت.
پس از آن در امتحان کنکور اعزام به خارج شرکت کرد و با قبولی در آن، در شهریور ۱۳۰۷ جزو اولین گروه دانشجویان، به فرانسه اعزام شد. پس از فراگیری زبان فرانسه، به دانشگاه نانسی رفت و در رشته ریاضی به تحصیل پرداخت.وی در خرداد۱۳۱۱ از دانشگاه نانسی فرانسه کارشناسی ریاضی گرفت. سپس به سوربن رفت و بعد از دریافت سه مدرک عالی در فیزیک، ستاره‌شناسی و آنالیز ریاضی، تحت نظر پروفسور «موریس فرشه» به تحصیل فیزیک و ریاضی در دانشکده علوم دانشگاه پاریس پرداخت.
وی در زمان تحصیل، در رصدخانه پاریس نیز فعالیت داشت؛ البته کار او رصدی و در زمینه‌های عملی و تجربی نبود و امور محاسباتی را انجام می‌داد. استاد «غفاری» در اسفند ۱۳۱۵ و پس از اتمام تحصیلات خود در فرانسه، با فراخوان «علی‌اصغر حکمت»، وزیر فرهنگ وقت به ایران برگشت و از هشتم فروردین ۱۳۱۶ به‌عنوان دانشیار در دانشسرای عالی (که بعدها دانشگاه تهران نام گرفت)، استخدام شد و در آنجا آنالیز پیشرفته تدریس می‌کرد.استاد «غفاری»، در آن زمان علاوه بر آموزش در دانشگاه تهران، در دانشکده افسری و انستیتوی عالی فنی درباره ریاضیات عمومی و ژئودزی سخنرانی‌های باارزشی ایراد می‌کرد و از سال ۱۳۱۹ تا ۱۳۲۴ به‌عنوان استاد در بخش ژئودزی اداره جغرافیایی ستاد ارتش ایران فعالیت داشت.
از جمله کارهای او در این اداره می‌توان تقسیم مثلثاتی و تسطیح منطقه شمالی تهران را نام برد. در سال ۱۳۲۵ و در کوران جنگ جهانی دوم، به دعوت کالج سلطنتی لندن، با عنوان «پژوهشگر مجلس نمایندگان بریتانیا» مدتی در لندن اقامت داشت و با همکاری پروفسور «جورج تمپل» پژوهشی را پیرامون «جریان فراصوت» به انجام رساند و در ۱۳۲۷، دکترای ریاضیاتش را در گرایش‌های «تصحیح فاکتورهای سرعت» و «روش هودوگراف در دینامیک گازی» از دانشگاه لندن دریافت کرد و به‌عنوان «پژوهشیار کالج سلطنتی لندن» فعالیت‌های پژوهشی در حوزه معادلات دیفرانسیل، تابع متغیرهای پیچیده و نیز دینامیک گازی را در این دانشگاه به ثمر رساند. وی ضمن پژوهش روی برخی مسایل ریاضیات و فیزیک در کنار پروفسور «سیدنی چاپمن» در کالج سلطنتی و کویین‌کالج لندن، به تحصیل نسبیت نزد پروفسور «ادوارد آرتور میلن» نیز می‌پرداخت. در اواخر همان سال، مجددا به دعوت دانشگاه تهران به وطن بازگشت و تدریس ریاضیات را در دانشگاه تهران از سرگرفت و در سمت مشاور آمار و ریاضیات شرکت بیمه تهران نیز مشغول به کار شد. در سال ۱۳۳۹، به دعوت دانشگاه هاروارد، به ایالات‌متحده رفت و پژوهش‌های جامعی را پیرامون معادلات دیفرانسیل و نیز حل مسایل دینامیک گازی به ثمر رساند. در همین دوران به‌عنوان عضو موقت موسسه مطالعات پیشرفته پرینستون و نیز دستیار پژوهشی رشته ریاضیات دانشگاه پرینستون انتخاب شد. پروفسور «غفاری» در خلال سال‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۳۱، با پروفسور «آلبرت انیشتین» در زمینه تئوری وحدت میدان و الکترومغناطیس، پژوهش‌هایی را انجام داد و در همان زمان، با همکاری پروفسور «مارتسون مورس» و پروفسور «سولومون لفچز» درباره معادلات بزرگ‌مقیاس دیفرانسیل، پژوهش می‌کرد.
او سال ۱۳۴۳، تحت عنوان دانشمند هوا و فضا به پایگاه فضایی گادارد ناسا نقل‌مکان کرد و در آنجا به بررسی جنبه‌های ریاضیاتی تکنیک‌های بهینه‌سازی مسایل مربوط به روش‌های متفاوت تحلیل مانورهای چندگانه در هدایت کاوشگرهای بینسیارهای، در مسیر سفر به ماه پرداخت. چندی بعد، به پروژه عظیم آپولو پیوست و به انجام محاسباتی پرداخت که به مسیر انتقال کپسول حامل انسان به مدار ماه مربوط بود. این پروژه یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های پشت‌پرده و گمنام بود و در نهایت توانست فضاپیمای سرنشین‌دار آپولو را به ماه برساند و سپس دوباره سالم به زمین برگرداند.
سرانجام در سال ۱۳۵۱، از ناسا بازنشسته شد و پژوهش‌های مستقلش را در زمینه دینامیک‌های ستاره‌ای و کنترل ماموریت‌های بینسیارهای، از سرگرفت. او همچنین در پروژه جنگ ستارگان نیز فعالیت‌هایی را انجام داد. «ریچارد نیکسون» رییس‌جمهوری وقت ایالات متحده در ۱۳۴۸ شمسی، به پاس خدماتش در جریان ماموریت آپولو-۱۱، مدال یادبود این پروژه و جایزه دستاوردهای ویژه برنامه آپولو را به او اهدا کرد.
پروفسور «غفاری» علاوه بر نوشتن بیش از ۵۰ اثر تحقیقی در مورد ریاضیات نظری و عملی در آمریکا، انگلیس و فرانسه، سه کتاب مهم دارد که به‌عنوان کتاب‌های درسی در دانشگاه‌های این کشورها تدریس می‌شود. یکی از آثار او به نام روش هودوگراف در دینامیک گازها که در سال ۱۳۲۹ نوشته شده است، به‌عنوان یک اثر ارزشمند جهانی در بولتن جامعه ریاضیدانان آمریکا، مجله مسایل ریاضی، نامه ریاضیات، نامه مکانیک عملی و فصلنامه دانشجویان ریاضی هند توصیه شده است.او سال‌ها مشغول پژوهش‌هایی در حوزهٔ علوم ریاضی و فیزیک بوده که همکاری با آلبرت اینشتین در مرکز مطالعات پیشرفته‌ی پرینستون در نیوجرسی ایالات متحده بر روی نظریهٔ «وحدت میدان» (Grand Unification Theory) و الکترومغناطیس، از برجسته‌ترین این پژوهش‌ها ست.
دکتر «ابوالقاسم غفاری» شامگاه سه‌شنبه ۱۴آبان ۱۳۹۲ در ۱۰۶سالگی درگذشت.
شت
نظر بدهید